Ẩm thực vùng Baltic
Biển Baltic là biển nội địa được bao bọc bởi bán đảo Scandinavia, khu vực Trung Âu, Đông Âu và bán đảo Đan Mạch. Biển Baltic nối với biển Trắng bởi kênh đào Biển Trắng ( Bạch Hải/Biển Trắng (tiếng Nga: Бeлое мoре) là vịnh nhỏ của biển Barents ở bờ biển miền tây bắc nước Nga. Nó được bao quanh bởi Karelia về phía tây và bán đảo Kola về phía bắc) và với Biển Bắc Châu Âu bởi kênh đào Kiel.
Biển Baltic được bao bộc bởi các quốc bao vùng này, bao gồm Đan Mạch, Estonia, Phần Lan, Latvia, Lithuania, Thụy Điển, đông bắc Đức, Ba Lan, Nga. Tuy nhiên khi nói đến vùng Baltic hay quốc gia Baltic thì thuật ngữ này nói về ba quốc gia Estonia, Latvia và Lithuania.
Ẩm thực các quốc gia Baltic
Ẩm thực Latvia
Ẩm thực Latvia điển hình bao gồm các sản phẩm nông nghiệp, nơi thịt có mặt trong hầu hết các món chính trong bữa ăn. Cá thường được tiêu thụ do Latvia nằm ở bờ đông của Biển Baltic.
Ẩm thực Latvia là ẩm thực đặc trưng điển hình của vùng Baltic và nói chung là của các nước Bắc Âu và miền Bắc Châu Âu gồm miền Bắc nước Đức và Nga. Latvia có truyền thống ẩm thực rất phong phú vì nó nằm ở ngã tư của châu Âu và các dân tộc từ phương đông và phương tây Châu Âu đã ảnh hưởng đến ẩm thực trong những thế kỷ trước . Ẩm thực Latvia phụ thuộc vào bốn mùa, mỗi mùa đều có những sản phẩm và món ngon đặc biệt.
Ẩm thực truyền thống Latvia cũng chịu các ảnh hưởng từ các quốc gia bao quanh biển Baltic. Các nguyên liệu phổ biến trong công thức nấu ăn của Latvia có thể được tìm thấy tại địa phương, như là khoai tây, lúa mì, đại mạch, bắp cải, hành tây, trứng và thịt lợn. Ẩm thực Latvia thay đổi theo mùa - do có bốn mùa rõ rệt trong năm tại khí hậu Latvia, mỗi thời điểm trong năm có những sản phẩm và mùi vị riêng biệt. Đồ ăn Latvia nói chung khá béo, và sử dụng ít gia vị.
Ngày nay, các công thức nấu ăn truyền thống của Latvia đang được điều chỉnh, tỷ lệ chất béo trong chế độ ăn được giảm bớt và các món ăn trở nên nhạt hơn. Trong các nhà hàng ngày nay, khách được phục vụ các sản phẩm tự nhiên từ rừng, đồng cỏ, rừng và các vùng nước của Latvia, được chế biến theo những cách kết hợp tuyệt vời nhất của kiến thức mới về dinh dưỡng ẩm thực.
Nguyên liệu thực phẩm và món ăn Latvia
Nguyên liệu thực phẩm chính của người Latvia là lúa mì; từ lúa là sản phẩm bánh mì và khoai tây. Khoai tây được người Latvia gọi là loại bánh mì thứ hai. Các nguyên liệu khác bao gồm cá, hải sản, quả mọng, nấm và sữa.
Sản phẩm từ sữa
Latvia có nhiều sản phẩm từ sữa hơn các quốc gia phương Tây khác. Biezpiens (pho mát cottage), skābais krējums (kem chua), rūgušpiens (sữa được làm chua) và nhiều loại pho mát với các hương vị khác nhau. Có một loại pho mát khác giống như gouda hun khói, nhưng mềm hơn, là loại rẻ nhất. Có nhiều vị khác nhau để mua trong hầu hết các cửa hàng tạp hóa. Một đặc sản của Latvia là biezpiena sieriņš, nó là pho mát cottage nén với vị ngọt (nhà sản xuất nổi tiếng nhất là Kārums và Baltais). Một loại pho mát Latvia truyền thống là Jāņu siers (pho mát carum carvi); theo truyền thống nó được dùng vào dịp lễ Jāņi hoặc giữa mùa hè.
Súp
Súp thường đượng làm từ rau với nước dùng hoặc sữa. Mì nước, súp củ cải đường, súp chúp chít và súp tầm ma cũng được người Latvia tiêu thụ. Một món tráng miệng Latvia truyền thống là maizes zupa (nghĩa là "súp bánh mì"), là một loại súp làm từ bánh mì lúa mạch đen, kem đánh và hoa quả.
Bánh mì
Rupjmaize là một loại bánh mì tối màu làm từ lúa mạch đen, và được coi là một loại thực phẩm thiết yếu.
Pīrādziņi là loại bánh nhồi với thịt muối và hành tây. Kliņģeris là một loại bánh mì ngọt hình bánh quy xoắn thường được dùng làm món tráng miệng vào các dịp đặc biệt, như là ngày đặt tên. Sklandrausis (hoặc sklandu rausis) là một món truyền thống trong ẩm thực Latvia mà có nguồn gốc từ người Livonia; nó là một loại bánh pie ngọt, làm từ bột lúa mạch đen nhào nhồi với khoai tây và cà rốt và nêm với carum carvi.
Nấm
Latvia có các truyền thống cổ liên quan đến nấm ăn được. Hái nấm dại rất phổ biến vào mùa thu. Chế biến nấm theo kiểu truyền thống và hiện đại đều rất phổ biến. Có khoảng 4100 loại nấm tại Latvia, 1100 trong đó là nấm cúp. Khoảng ¼ trong đó ăn được. Các loại nấm ăn được phổ biến nhất là nấm gan bò và cantharellus.
Ẩm thực Estonia
Ẩm thực truyền thống của Estonia cơ bản được dựa trên thịt và khoai tây, và cá ở các vùng ven biển và ven hồ, nhưng ngày nay mang ảnh hưởng từ nhiều món ăn khác, bao gồm một loạt các món ăn quốc tế với một số đóng góp ẩm thực từ các truyền thống ẩm thực của các nước lân cận: Scandinavia, Đức, Nga và các ảnh hưởng đã đóng một phần của họ vào nền ẩm thực Estonia. Các loại thực phẩm tiêu biểu nhất tại Estonia đã là bánh mì lúa mạch đen, thịt lợn, khoai tây và các sản phẩm từ sữa. Thói quen ăn uống của Estonia trong lịch sử đã được gắn kết chặt chẽ với các mùa. Xét về mặt hàng chủ lực, ẩm thực Estonia gắn chặt với bia, vodka, lúa mạch đen và "vành đai" thịt lợn của châu Âu.
Ẩm thực Estonia (Estonian Eesti kök) bị ảnh hưởng nhiều bởi ẩm thực Scandinavia, Nga và Đức. Ẩm thực ở Estonia có đặc trưng là món ăn, cách nấu nướng đơn giản và chủ yếu sử dụng các thực phẩm chính như dưa cải bắp, thịt lợn, khoai tây, cũng như các loại hoa quả rừng và nấm (nấm đã trở thành một phần của ẩm thực Estonia trong suốt thế kỷ 20). Đặc biệt, sữa và các sản phẩm từ sữa khác như bơ sữa và kem chua là thành phần thiết yếu và thường được sử dụng trong các công thức nấu ăn của người Estonia. Món ăn quốc gia được biết đến nhiều nhất là món Verivorstvào mùa đông và Giáng sinh (xúc xích huyết), ăn kèm với Mulgikapsad (dưa cải bắp chua).
Trong ẩm thực Estonia, việc nấu nướng chỉ được thực hiện nấu ở dạng lỏng, không được đun cách thủy hoặc hơi nước. Nó được nêm nếm một cách miễn cưỡng và được nấu với lửa nhẹ, các hương vị khác nhau đạt được bằng cách thay đổi chất lỏng hay nước dùng nấu ăn. Các loại gia vị duy nhất được sử dụng là thì là cho cá trích, kinh giới cho bánh pudding đen và hạt thì là Ai Cập cho món sốt hay tráng miện từ váng sữa, nhưng thậm chí chỉ có với số lượng nhỏ. Việc sử dụng mùi tây và cần tây cho súp thịt ít phổ biến hơn, nhưng chúng cũng hiếm khi được sử dụng ở đó. Sữa, kem chua ngọt cũng như các hỗn hợp và biến thể của chúng được dùng làm gia vị cho hầu hết các món ăn của Estonia. Các món ăn nóng đã không phổ biến ở Estonia cho đến thế kỷ 20.
Nguyên liệu thực phẩm quan trọng ở Estonia là cá đánh bắt ở biển Baltic hoặc trong các hồ nội địa. Một món ăn điển hình là Cá trích muối với khoai tây luộc, kem chua và hành tây cắt khoanh làm nguyên liệu bổ sung.
Khoai tây, đã thay thế các loại củ cải và rau củ khác từ cuối thế kỷ 19 là nguyên liệu thực phẩm cũng rất quan trọng. Tuy nhiên, các loại rau củ này vẫn còn phổ biến trong ẩm thực Estonia cho đến ngày nay.
Bột Kama có lẽ là một trong những loại thực phẩm lâu đời nhất của người Estonia. Món cháo truyền thống làm từ ngũ cốc và đậu Hà Lan này vẫn được ăn ngày nay như một món tráng miệng hoặc bữa ăn cho trẻ em. Một loại ngọt Estonian là kohuke, sô cô la chứa đầy quark và nhiều hương vị khác nhau.
Giống như các nước láng giềng của họ ở Phần Lan và Nga, người Estonia tự làm đồ uống có cồn. Đồ uống có cồn phổ biến nhất là bia (ví dụ như từ các nhà máy bia Saku hoặc A. Le Coq) và rượu Vodka Viru Valge hoặc Saaremaa và rượu mạnh thảo mộc ngon Vana Tallinn.
Phong cách ẩm thực Estonia và các món ăn
Món ăn đầu tiên trong bữa ăn truyền thống của Estonia là dọn các món ăn lạnh - gồm dưa muối, các loại thịt và xúc xích ăn kèm với sa latt khoai tây hoặc Rosolje, một món ăn đặc trưng của Estonia, gần như giống hệt nhau như món sillsallad Thụy Điển, chế biến từ củ cải đường, khoai tây và cá trích bánh ngọt nhỏ. gọi pirukad ("pirukas" ở số ít) - một món liên quan với món pirozhki - với thịt, bắp cải, cà rốt, gạo và các chất hàn hoặc các hỗn hợp khác cũng rất phổ biến, và thường được ăn kèm với nước dùng. Cá trích là món phổ biến ở những loài cá khác như là một phần của món lạnh Estonia.Cua và tôm xông khói hoặc cá chình ướp, món tôm càng, và nhập khẩu được coi là món ngon. Một trong những món ăn dân tộc của Estonia là räim (cá trích lùn Baltic), cùng với sprats. Cá bơn, cá rô và cá rô pike cũng rất phổ biến.
Ẩm thực Lithuania
Ẩm thực Lithuania với đặc trưng với các món ăn phù hợp với khí hậu mát, lạnh và ẩm ướt phía bắc của vùng Baltic. Vì có chung điều kiện thiên nhiên, nhất là khí hậu và đất đai nông nghiệp với Bắc Âu, nên về nguyên liệu thực phẩm ẩm thực Litva có nhiều điểm chung với các nước láng giềng Baltic và nói chung là các nước phía bắc Châu Âu.
Tuy nhiên, các món ăn và sản phẩm của ẩm thực Lithuania xưa thời trung cổ khác với các món ăn của các nền ẩm thực Baltic khác thời kỳ đó. Truyền thống ẩm thực địa phương như truyền thống ẩm thực của Nga và Ba Lan đóng một vai trò trong ẩm thực Lithuania thời gian này . Các món ăn từ các nước phương đông đến Lithuania trong cac chuyến viễn chinh người Mông Cổ thời trung cổ đến miền đông Siberia của nước Nga. Trong hoàn cảnh đó, chẳng hạn, người Armenia đến đất nước này, họ mang theo các món ăn của Lithuania như balandėliai (bắp cải cuộn), koldūnai (bánh bao có nhân thịt ), virtiniai (một loại ravioli = vareniki), cá hầm với rau và nhiều món khác nữa.
Trong khoảng thời gian từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 18, ẩm thực Litva đã hợp nhất với tiếng Ba Lan. Kết quả là một nền ẩm thực Ba Lan-Litva phong phú, lan rộng khắp các vùng rộng lớn của Châu Âu.
Thực phẩm như mật ong hoặc thịt rừng rất là phổ biến trong thời kỳ này. Giới thượng lưu thời đó ăn những món đặc sản như thiên nga chiên và lưng gấu hun khói. Các món tráng miệng từ Ba Lan-Lithuania cũng rất nhiều, ví dụ như bánh khúc cây Lithuania Šakotis, Žagarėliai (Raderkuchen) và Skruzdėlynas. Vào thời điểm đó những món đồ ngọt này đã được biết đến trên toàn châu Âu. Vào thế kỷ 19, các món ăn của nền ẩm thực Litthua xưa cổ lâu đời đã hoàn toàn biến mất ở Lithiuania. Ngược lại, chúng phần lớn được gắn chặt trong ẩm thực Ba Lan.
Nền ẩm thực hiện nay của Lithuania cho đến thế kỷ 19 chỉ là đơn giản với những sản phẩm và món ăn thiết yếu nhất. Tuy nhiên, nó có liên quan đến các món ăn cũ của Lithuania, từ đó nó tiếp thu các kỹ thuật hun khói cũ và các phương pháp, công thức nấu ăn mới. Truyền thống hun khói được phát triển hơn nữa và các loại gỗ khác nhau đã được sử dụng. Cách hun khói chậm các nguyên liệu được phát minh. Bằng cách này, nhiều món ăn hun khói khác nhau như xúc xích, salo, giăm bông, cá hun khói đã được hình thành. Một đặc điểm khác của ẩm thực Litva mới là sự ra đời của khoai tây vào thế kỷ 18, khi loại củ này ngày càng trở nên phổ biến trong ẩm thực Đức. Truyền thống của Đức đã có ảnh hưởng đến ẩm thực Litva, mang đến các món ăn từ thịt lợn và khoai tây, chẳng hạn như bánh pudding khoai tây (kugelis hoặc kugel) và ruột nhồi khoai tây nghiền (vėdarai), cũng như bánh cây baroque được gọi là Šakotis. Các nhà quý tộc Litva thường thuê đầu bếp người Pháp, và ảnh hưởng của ẩm thực Pháp đã đến Lithuania theo cách này.
Ngoài ra, ẩm thực người Do Thái Ashkenazi và ảnh hưởng lạ kỳ của người Karaite dân tộc Do Thái từ những tín đồ nói tiếng Thổ Nhĩ Kỳ đến Lithuania từ Trung và Đông Âu.
Về tổng thể của truyền thống ẩm thực. Mặc dù có phần giống và chịu ảnh hưởng với các món ăn của các nước xung quanh (Đức, Latvia, Ba Lan, Nga, Belarus v.v.) vì những biến cố và mối liên hệ lịch sử. Tuy nhiên, ẩm thực Lithuania vẫn có và giữ được nét riêng của mình.
Nguyên liệu thực phẩm, món ăn và phong cách ẩm thực Lithuania
Nông sản
Lúa mạch, khoai tây, lúa mạch đen, củ cải đường, rau xanh, quả mọng và nấm được trồng tại địa phương và các sản phẩm từ sữa là một trong những đặc sản của nó. Nhiều cách muối chua khác nhau đã được sử dụng để bảo quản thực phẩm cho mùa đông. Súp là món ăn vô cùng phổ biến và được nhiều người Lithuania coi là chìa khóa để có một sức khỏe tốt.
Một trong những sản phẩm thực phẩm cơ bản và lâu đời nhất của Lithuania là bánh mì lúa mạch đen. Bánh mì lúa mạch đen được ăn hàng ngày vào bữa sáng, bữa trưa và bữa tối. Bánh mì đóng một vai trò quan trọng trong các nghi lễ gia đình và các nghi lễ nông nghiệp.
Một trong những niềm tự hào của ẩm thực Lithuania là việc sử dụng rộng rãi các loại quả mọng và nấm hoang dã và truyền thống kiếm ăn này vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.
Hái nấm rừng là một trò tiêu khiển phổ biến từ giữa mùa hè đến mùa thu. Là một nguyên liệu ưa chuộng, nấm thường được thu hoạch trong rừng; đôi khi chúng được bán ở các chợ ven đường, đặc biệt là trên đường trong vùng Dzūkija từ Druskininkai đến Vilnius; việc mua nấm tại các cửa hàng là rất hiếm. Mặc dù được coi là một món ăn ngon, nấm được nhiều người Litva cho là khó tiêu hóa. Nấm khô dùng làm gia vị. Một số loài nấm được thu hoạch từ tự nhiên.
Quả mọng và trái cây
Quả mọng như dâu rừng cũng được thu hái, thậm chí thường xuyên hơn nấm. Quả việt quất đen (mėlynės) và quả dâu tây (bruknės) là hai loài quả mọng dại có nhiều nhất ở Lithuania. Nam việt quất (spanguolės) được đánh giá cao, nhưng việc trồng chúng chỉ giới hạn ở một số khu vực lầy lội nhất định, chẳng hạn như những vùng tiếp giáp với Đầm lầy Čepkeliai. Nam việt quất chua hay mứt việt quất và mứt việt quất ngọt đều được coi là nguyên liệu nước sốt tuyệt vời cho bánh crep (blynai). Mứt Lingonberry đôi khi được dùng làm nước sốt cho gà rán hoặc gà tây hoặc làm nước sốt cho các món mặn khác. Quả việt quất tươi có thể được cho vào súp sữa lạnh. Dâu rừng (žemuogės) tương đối khan hiếm và thường được thu hái để tiêu thụ ngay.
Các loại trái cây khác như táo, mận và lê, phát triển tốt ở Lithuania, là những loại trái cây được sử dụng phổ biến nhất. Trái cây nhiệt đới như cam quýt, chuối và dứa phải được nhập khẩu và do đó ít được sử dụng hơn trong quá khứ; tuy nhiên, những loại trái cây này hiện đang trở nên phổ biến hơn và được tiêu thụ rộng rãi. Trong vụ thu hoạch mùa thu, trái cây thường được ninh nhừ với gia vị để tạo ra các món hầm trái cây (kompots). Quả lý gai (agrastai) và quả lý chua (serbentai) được trồng rộng rãi; chúng được làm thành mứt và bánh nướng, và mang đến một nét hấp dẫn cho món tráng miệng. Các nhà sản xuất nhỏ ở địa phương làm rượu trái cây hảo hạng từ quả mâm xôi, và đặc biệt là quả phúc bồn tử; Rượu táo đá của Lithuania cũng được sản xuất. Phô mai táo vốn được coi là món tráng miệng rất được ưa chuộng trong mùa thu ở Lithuania. Công thức pho mát táo lâu đời nhất ở Lithuania được tìm thấy trong cuốn sách của đầu bếp gia đình Radvila từ thế kỷ 17.
Thịt cá và hải sản
Thịt được sử dụng thường xuyên nhất là thịt lợn, sau đó là thịt bò, thịt cừu, thịt gà, gà tây và vịt. Có nhiều loại thịt lợn hun khói, bao gồm giăm bông và xúc xích mềm. Skilandis là một loại xúc xích phổ biến của Lithuania được thêm vào danh sách các chỉ dẫn địa phương xuất xứ được Bảo hộ của liên minh Châu Âu EU.
Cá nước ngọt ngoại trừ cá trích là loại cá phổ biến nhất ở Lithuania. Các loại cá, chẳng hạn như pike, zander hoặc perch, thường được nướng nguyên con hoặc nhồi. Cá trích được ướp, nướng, chiên, hoặc phục vụ trong aspic. Cá hồi cũng là một món ăn phổ biến thường được phục vụ với sốt kem, rau và cơm. Cá hun khói như cá chình hoặc cá tráp là món khai vị và món khai vị phổ biến ở các khu vực gần biển Baltic, đặc biệt là ở Neringa. Tôm càng là món ăn phổ biến và thường được ăn vào mùa hè như một món ngon và một món ăn kèm với bia.
Sản phẩm từ sữa
Lithuania được biết đến với các sản phẩm sữa chất lượng. Các sản phẩm từ sữa đóng vai trò quan trọng trong ẩm thực Litva; Phô mai sữa đông (tương tự như phô mai tươi) có thể ngọt, chua, ướp gia vị với hạt thì là Ai Cập tươi hoặc ninh nhừ cho đến khi nửa mềm. Bơ và kem Lithuania có nhiều vị khác thường. Kem chua rất nổi bật trong ẩm thực Lithuania, nó được ăn với mọi thứ - thịt, cá, bánh kếp, súp, món tráng miệng, salad, v.v. Món ăn nhẹ sữa đông của Lithuania được gọi là sūreliai cũng rất phổ biến. Ngoài ra, rất nhiều sản phẩm sữa chua khác nhau có sẵn trong siêu thị, mặc dù một số người vẫn thích tự làm sữa chua hơn.
Nhiều loại phô mai của Lithuania rất nổi tiếng. Pho mát sữa đông truyền thống của Lithuania chỉ dẫn địa lý được bảo vệ (PGI)
Người Litva bắt đầu lên men pho mát cứng vào khoảng thế kỷ 16 ở vùng Samogitia. Trên khắp biên giới Samogitian, loại pho mát này được gọi là pho mát Lithuania. Phô mai nửa cứng Liliputas năm 2015 được đưa vào danh sách sản phẩm Chỉ định xuất xứ và Chỉ dẫn địa lý được bảo vệ của Liên minh Châu Âu. Loại phô mai cứng khác như phô mai Džiugas để được ít nhất 12 tháng, được những người sành ăn ưa chuộng và được dùng làm hương vị cho các công thức nấu ăn. Džiugas năm 2019 được đưa vào danh sách Chỉ định xuất xứ được bảo vệ của Liên minh Châu Âu.
Những món ăn phổ biến tiêu biểu của ẩm thực vùng Baltic
Súp củ dền (Aukstā Zupa)
Món ăn này được làm từ nguyên liệu chính là củ dền kết hợp với sữa lên men kefir, dưa chuột, trứng và thảo mộc. Đây là một món ăn độc đáo và vô cùng phổ biến ở Latvia.
Bánh crepe khoai tây
Bánh crepe khoai tây là một món ăn nổi tiếng và được nhiều người thưởng thức ở Latvia. Với lớp vỏ vàng giòn siêu đẹp mắt, món này còn thường được ăn kèm với kem chua và nước sốt.
Bánh mì lúa mạch đen
Bánh mì lúa mạch đen là một loại bánh cực kỳ phổ biến trong ẩm thực Latvia, gồm nhiều loại khác nhau, có thể có vị chua hoặc ngọt. Với hầu hết các món ăn, người dân nơi đây đều dùng chung với bánh mì lúa mạch đen. Phổ biến hơn cả là dùng bánh mì này với bơ, phô mai và giăm bông vào bữa sáng để khởi đầu cho ngày mới tốt lành.
Mulgipuder
Mulgipuder là món ăn được làm từ khoai tây nghiền trộn hỗn hợp với cổ họng, thêm một ít bơ và nước sốt có thịt xông khói. Nhiều năm trước, mulgipuder là món ăn nổi tiếng của Estonia trong những ngày lễ quan trọng nhất, vì nó được coi là một món ăn lạ mắt và sang trọng.
Aspic
Aspic là một loại “thạch” hay như thịt đông Việt Nam của Estonia được làm từ thịt, hải sản hoặc trứng và chứa đầy rau, trái cây. Aspic là một món ăn phổ biến của Estonia trong dịp lễ hội như lễ Giáng sinh và Phục sinh.
Rosolje
Rosolje là một món salad khoai tây, củ dền, hành tây, dưa chua, và một ít kem mù tạt ngon tuyệt của Estonia được phục vụ trong các bữa tiệc, chuyến đi chơi dã ngoại và nhiều ngày lễ kỷ niệm khác nhau.
Cepelinai (Zeppelins)
Bắt đầu với món ăn quốc gia của Lithuania, cepelinai là bánh bột lớn được làm từ hỗn hợp bột khoai tây và nấu chín với nhân thịt và được nhúng trong một ít kem chua và nước sốt thịt xông khói.
Bánh mì chiên (Kepta Duona)
Bánh mì xào, hoặc bánh mì chiên, là bánh mì lúa mạch đen đen Lithuania được chiên trong dầu, được nấu với tỏi và muối, và ăn kèm với sốt phô mai. Bánh mì chiên thường được ăn như một món ăn nhẹ để đi cùng với bia và là một món ăn thoải mái yêu thích mang lại những kỷ niệm ấm áp cho nhiều người Lithuania.