Ẩm thực Turkmenistan

Ẩm thực của Turkmenistan về cơ bản tương tự như các quốc gia Trung Á khác như Uzbekistan, Afghanistan và chịu ảnh hưởng nhiều từ ẩm thực Trung Đông của Iran.

Turkmenistan có ba di sản văn hóa thế giới đều tọa lạc trên con đường tơ lụa xa xưa: quần thể di tích Kunya ở Urgench, pháo đài Nisa của người Parthia cách thủ đô Ashgabat 18 km về phía tây nam và khu khảo cổ Merv gần thành phố Mary có niên đại hàng nghìn năm.

Trong quá khứ, Turkmenistan có một lịch sử rất thăng trầm. Bởi trên con đường tìm kiếm thịnh vượng, nhiều đội quân đã qua đây. Lịch sử ghi nhận, thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên, Alexander Đại đế đã chinh phục lãnh thổ này khi ông cùng đạo quân thiện chiến của mình tới Nam Á. Đây cũng là thời điểm hình thành “con đường tơ lụa” - con đường thương mại chính giữa châu Á và vùng Địa Trung Hải của châu Âu. Những di tích lịch sử còn lại ở Merv, Urgench hay Nisa chứng minh thời kỳ cực thịnh của Turkmenistan trong quá khứ.

Từng là quốc với đa phần người dân du mục trong quá khứ và có các dân tộc khác nhau cùng sinh sống, vì thế nên ẩm thực Turkmenistan rất đa dạng và đặc sắc với các thành phần chính là gạo, thịt, các sản phẩm sữa chua, ngũ cốc, rau, pho mát và bơ làm từ sữa lạc đà. Đặc trưng của nền ẩm thực nước này là giữ nguyên hương vị tự nhiên của các loại nguyên liệu mà không làm át mùi chúng bằng thảo mộc hay các gia vị mạnh, nồng cay.

Trong thời kỳ Liên Xô, Cộng hòa Turkmenistan với vị trí nằm ở Trung Á, do là thành viên lâu đời của Liên Xô cũ nên có tỷ lệ dân số người Nga và người dân thuộc khác quốc gia của Liên Xô cũ khá cao. Điều này có nghĩa là ảnh hưởng về phong cách ẩm thực của các dân tộc quốc gia khác từng thuộc Liên Xô cũ cũng có thể được cảm nhận trong ẩm thực của Turkmenistan, dù tuy là các món ăn quốc gia của Turmenistan về cơ bản không khác Uzbekistan và Iran. Món ăn quốc gia ở Turkmenistan là Plov (Pilaf) hay cơm thập cẩm, một món cơm với thịt và rau. Như ở tất cả các nước Trung Á, việc sử dụng thịt cừu và thịt gà đóng một vai trò quan trọng.

Đất nước Turkmenistan có lẽ đặc biệt nổi tiếng nhất với các loại dưa hấu và dưa vàng, Turkmenistan từng là nhà cung cấp dưa chính cho Liên Xô cũ. Ở Turmenistan các bữa ăn hầu như luôn được phục vụ với bánh mì dẹt kiểu Trung Á, được người dân địa phương gọi là "çörek".

Một bữa ăn luôn bắt đầu bằng món tráng miệng như quả óc chó giòn, bao gồm đường, quế, bột ngọt, gừng và tinh chất vani, sau đó là các món ăn như plov, tùy theo khu vực, bao gồm thịt cừu với gạo và củ cải đường, hoặc với thịt gà hoặc trên Biển Caspi với cá được chuẩn bị.
Các đặc sản khác ở Turkmenistan là thịt xiên nướng Schaschlyk nổi tiếng, có thể được tìm thấy trên khắp Trung Á. Schaschlyk được phục vụ với lipioschka, bánh mì dẹt nhỏ. Schorpa là món súp nấu từ thịt và rau. Ở các vùng phía Tây của đất nước, bạn có thể tìm thấy một đặc sản khác được làm từ thịt cừu được nấu trong lò với các loại thảo mộc. Các món ăn quốc gia khác của Turkmenistan bao gồm Manty, bánh mì dẹt với thịt và rau và sam, bánh bao cay.

Thức uống quốc gia là trà xanh và thường là sữa lên men Kefir vào bữa sáng. Mặt khác, rượu và bia không phổ biến do dân số chủ yếu là người Hồi giáo.

Cách cư xử trên bàn ăn dựa trên đạo Hồi. Vì vậy, mọi người luôn cởi giày trước khi bước vào nhà hoặc căn hộ. Họ ăn bằng tay phải. Ở Turkmenistan, người ta không bao giờ được đặt ngược bánh mì phẳng trên bàn.

Theo thống kê và khảo sát, những món ăn đặc sắc nhất của Turkmenistan gồm các món sau đây.

1. Plov (Pilaf), là món ăn được ví như viên ngọc quý trên đỉnh cao của ẩm thực Turkmenistan. Món cơm thập cẩmnày có hàng chục loại nhưng tất cả đều bao gồm hai thành phần chính là gạo và thịt. Người dân của đất nước vùng Trung Á này thích sử dụng thịt cừu trong cơm thập cẩm của họ, cùng với các loại gia vị khác nhau như hạt tiêu, hành tây, rau cắt lát mỏng, thỉnh thoảng thêm vào trái cây tươi hoặc khô. Pilaf thường được phục vụ trong các dịp lễ hội, và được ăn bằng tay.
2. Dograma, là một món ăn có lịch sử lâu đời bắt nguồn từ các nghi lễ và nghi thức hiến tế, thường được chuẩn bị cho các ngày lễ và dịp lễ đặc biệt như Gurbanlyk – một ngày lễ tôn giáo kéo dài ba ngày, thường rơi vào ngày thứ mười của tháng Hồi giáo Zulhijja. Người dân sẽ nướng bánh mì trong một lò đất sét và luộc thịt cừu tươi trong một cái vạc lớn cho đến khi thịt đủ mềm để rời ra khỏi xương. Bánh mì sau đó được xé thành những miếng nhỏ và trộn với những lát hành tây và thịt vụn, sau đó cho thêm nước dùng nóng
3. Manty, là một loại bánh bao nhồi thịt, hành tây, muối và hạt tiêu đen và đỏ. Món ăn này thường được phục vụ với nước sốt sữa chua hoặc đơn giản là với hạt tiêu. Không những vậy, bạn cũng có thể thử phiên bản áp chảo với đáy của bánh có màu nâu và giòn.
4. Kazanlama, là một món ăn truyền thống được sáng tạo bởi những người chăn cừu trên sa mạc. Thịt cừu được ướp muối, tỏi và ớt bột, sau đó đặt trực tiếp lên than nóng và được phủ trong một cái vạc lớn, rồi được chôn trong cát hơi ướt.
5. Gutap, Gutap, có nghĩa là một nửa mặt trăng, là một loại bánh mì nhồi với thịt bò hoặc thịt cừu và hành tây. Chúng được nấu trong chảo trên bếp và thường được ăn bằng tay. Gutab cũng có một số biến thể khác như phần nhân bao gồm thịt, khoai tây, rau bina hoặc bí ngô.
6. Kovurma, là những miếng thịt được băm nhỏ rồi chiên trong mỡ động vật.
7. Chorek, là món bánh mì dẹt được làm trong lò đất sét Tamdyr – nơi linh thiêng nhất trong nhà. Theo truyền thống, chorek không được để bị cắt hoặc bất cẩn bị gãy bằng một tay mà phải dùng cả hai tay để chia bánh.
8. Shashlyk, là những miếng thịt xiên, thường là thịt cừu, được nướng trên ngọn lửa được đun từ haloxylon – một loại cây bụi giống mọc ở sa mạc Karakum rộng lớn của Turkmenistan. Nhờ vào cách nấu đặc biệt này mà Shashlyk có hương vị vô cùng độc đáo.
9. Dogroma chorba,là một món súp được làm bằng cách luộc thịt cừu với thận, tim và phổi, sử dụng muối và hạt tiêu để làm gia vị, cùng với một vài quả cà chua. Tất cả các thành phần được cắt thành miếng nhỏ, trộn với nhau và nấu trong nước dùng. Khi thưởng thức, người ta cho thêm những miếng bánh mì dẹt và hành tây xắt nhỏ vào cùng.
10. Shurpamón, là món súp phổ biến nhất của các nước Trung Á. Nước dùng của shurpa làm từ thịt cừu, nấu chung với khoai tây và cà chua. Các loại rau luộc được nấu cùng với hành tây chiên, cà rốt, bột mì, lá nguyệt quế, muối và hạt tiêu. Khi ăn, người ta cho nước dùng, rau, thịt cừu luộc, một ít kem chua vào bát để thưởng thức.