Ẩm thực Phần Lan
Phần Lan có lịch sử là quốc gia độc lập tương đối non trẻ, nên ẩm thực ẩm thực trong nước chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của ẩm thực hai quốc gia láng giềng Thụy Điển và Nga. Các món ăn chủ yếu thường là các món từ khoai tây và bánh mì với cá và các loại thịt khác nhau. Các loại thịt hoặc thịt và cá khác nhau thường được sử dụng nấu nướng cùng nhau. Các công thức nấu ăn của Phần Lan được giữ đơn giản, ít sử dụng gia vị , thường chỉ có muối. Một ngoại lệ là hương liệu tiêu hạt Jamaica (allspice hay còn gọi myrtle peppe) được sử dụng thường xuyên hơn trong các món ăn của Phần Lan.
Là một quốc gia thuộc vùng Bắc Âu với phong cảnh thiên nhiên đa dạng, từ biển, sông, suối, hồ và rừng thiên nhiên. Điều kiện tự nhiên này đã cung cấp một nguồn nguyên liệu đa dạng, dồi dào cho nền ẩm thực đất nước Phần Lan. Văn hóa ăn uống truyền thống nước này tương đối chỉnh chu hơn từ việc kết hợp nguyên liệu với cách chế biến so với các nền ẩm thực đầy khác của quốc gia Bắc Âu.
Hiện nay ẩm thực Phần Lan nổi bật với việc kết hợp các thực phẩm truyền thống của quốc gia và ẩm thực cao cấp chuyên môn haute cuisine với cách nấu nướng nhiều cải tiến, hiện đại hơn theo khuynh hướng chung của lục địa Châu Âu. Cá và thịt (thường là thịt lợn, bò hoặc tuần luận) vẫn đóng một vai trò nổi bật trong các món ăn Phần Lan trong một vài vùng của quốc gia này, trong khi một số món truyền thống ở những nơi khác lại sử dụng nhiều nguyên liệu mới bao gồm các loại rau và nấm. Người dân tị nạn từ Cộng hòa Karelia thời kỳ Liên Xô củ đã đóng góp nhiều vào nền ẩm thực lại ở Phần Lan.
Ngày nay người dân Phần Lan thường sở dụng các sản phẩm ngũ cốc nguyên cám (lúa mạch đen, đại mạch, yến mạch) và quả mọng (như việt quất đen, vaccinium vitis-idaea, rubus chamaemorus, và hippophae). Sữa và các sản phẩm từ sữa như kem sữa, bơ thường được sử dụng làm thức ăn, đồ uống trong các công thức nấu ăn khác nhau. Các loại cải củ màu đỏ (turnip) và xu hào từng phổ biến trong cách nấu ăn truyền thống được thay thế bởi khoai tây trong thế kỷ 18.
Nguyên liệu thực phẩm chủ yếu Phần Lan
Thịt cá
Các loại thịt phổ biến nhất ở Phần Lan là thịt lợn, thịt bò (18,6 kg), thịt gà và thịt vịt. Khoảng một phần ba lượng thịt này được sử dụng chế biến xúc xích (Makkara). Xúc xích Phần Lan hầu như được làm từ thịt lợn nhưng cũng thường được trộn với các loại thịt khác.
Ngoài các loại thịt từ gia xúc chăn nuôi, người Phần Lan cũng có truyền thống dài về săn và đánh cá ở các vùng thiên nhiên nhiều rừng, ít dân cư của Phần Lan. Thợ săn thường tập trung vào nai, tuần lộc và gấu, nhưng những loại thịt thú săn nhỏ hơn như thỏ rừng, thịt vịt và gà gô trắng cũng phổ biến. Khoảng 70.000-80.000 nai tuần lộc được săn giết thịt hàng năm tạo ra một lượng thịt lớn (là một phần của truyền thống ẩm thực Sami Bắc Âu). Do quy định vệ sinh thực phẩm nghiêm ngặt, thịt nai tuần lộc thường chỉ được tiêu thụ ở các hộ gia đình và hiếm khi thấy ở các nhà hàng. Các nhà hàng Phần Lan lại thường phục vụ bít tết tuần lộc trong các dịp lễ đặc biệt.
Các vùng hồ, suối rừng ở Phần Lan cung cấp nhiều cơ hội để đánh bắt cá và luôn là một nguồn thực phẩm quan trọng. Nhiều phương pháp chế biến cá được sử dụng, bao gồm rán, luộc, khô, muối, lên men, hun khói lạnh hoặc đơn giản là thái ra ăn sống là một đặc điểm của văn hóa ẩm thực Phần Lan. Cá hồi cũng là một thực phẩm phổ biến, cả trong món Kylmäsavustettu lohi: cá hồi muối lạnh hay Lox, hoặc dùng sống với nước chanh trong món Graavilohi (gravlax trong tiếng Thụy Điển). Người ta cũng thường hun khói bất cứ loại cá nào, như cá hồi, cá Zander, cá chó, chi Cá rô và cá trích biển Baltic. Một món phổ biến chung người Thụy Điển là cá trích hun khói (tiếng Phần Lan: savusilakka, tiếng Thụy Điển: böckling).
Cũng có nhiều kiểu cá trích muối là một món khai vị phổ biến và cũng thường được dùng vào dịp dịp hè cùng với khoai tây được gọi là uusiperuna (nypotatis trong tiếng Thụy Điển) nghĩa đen là 'khoai tây mới', thường là khoai mới thu hoạch. Cá trắng và trứng muối cá hồi trắng (caviar) châu Âu là các món tinh tế, cầu kỳ của Phần Lan ăn với bánh nướng hoặc bánh crep nhỏ của Nga. Thịt tôm hùm đất có thể thấy ở nhiều hồ và suối ở Phần Lan đặc biệt vào tháng 8, những người dân Thụy Điển thường tổ chức tiệc tập trung vào tôm hùm đất và thức uống rượu mạnh và bia Bắc Âu.
Quả mọng và rau quả
Dâu rừng Bắc Cực là đặc trưng nổi bật trong ẩm thực Phần Lan với hương vị đậm đà và hàm lượng chất dinh dưỡng cao. Theo truyền thống, chúng được ăn tươi vào mùa hè và sấy khô vào các thời điểm khác trong năm. Vẫn còn khá phổ biến để đi hái quả từ rừng. Quả mâm xôi hoang dã, quả việt quất đen và quả lingonberries (quả mâm xôi) được tìm thấy ở hầu hết các vùng của Phần Lan, trong khi quả mâm xôi, quả nam việt quất, cây bìm bịp Bắc Cực và cây hắc mai biển mọc ở những khu vực hạn chế hơn. Dâu rừng có hương vị đậm đà (metsämansikka) là một loại bánh trang trí ngon theo mùa, được phục vụ một mình, với kem hoặc với kem. Dâu trồng nhà kính hay ngoài đất vườn mùa hè cũng rất phổ biến.
Ngày nay, quả mọng không còn được sấy khô để tiêu thụ trong mùa đông mà thường là đông lạnh. Chúng có thể được sử dụng làm nguyên liệu hoặc ăn riêng, ví dụ, với cháo và đường. Kisel (một món súp ngọt từ nước ép quả mọng và quả mọng làm đặc với tinh bột khoai tây) là một món tráng miệng phổ biến. Nước ép và mứt tự làm rất phổ biến, đặc biệt là ở những người lớn tuổi. Trong khi quả mọng thường được sử dụng cho các món tráng miệng, chúng cũng được phục vụ với thịt, đặc biệt là món nam việt quất chua.
Bilberry kiisseli và bánh, được làm từ quả việt quất dại (Vaccinium myrtillus), là món tráng miệng truyền thống của Phần Lan. Quả việt quất đen thường được sử dụng trong ẩm thực Phần Lan, vừa là một thành phần, chẳng hạn như bánh việt quất đen, và cũng được dùng với kem hoặc kem. Chúng thường được sử dụng trên sữa lên men Viili và các món ăn từ sữa chua khác.
Ở Phần Lan ngoài bắp cải và một ít loại rau củ họ đậu thì không nhiều rau cải ăn lá. Các loại nấm thiên nhiên thì rất phong phú.
Nhiều loại nấm mọc khắp nơi trong rừng của Phần Lan và các loại nấm False morel vào mùa tại mùa xuân và thường được sử dụng trong các món có kem. Nấm mồng gà và nấm thông xuất hiện sau dịp giửa mùa hè và phổ biến khắp quốc gia, trong khi ở đông Phần Lan hầu hết các loại nấm ăn được mọc tự nhiên đều được hái và nấu ăn, bao gồm nấm lactarius và russula. Hầu hết các công thức nấu ăn với nấm bắt nguồn từ Nga, vì người Phần Lan từng sử dụng nấm để nhuộm vải thay vì làm thức ăn. Nấm được sử dụng trong súp, các loại nước sốt, món hầm, nhân bánh hoặc đơn giản là rán với hành tây làm một món ăn thêm. Chúng được bảo quản cho mùa đông bằng cách ngâm nước muối hoặc sấy khô. Nấm mồng gà thường xuất hiện trong ẩm thực cao cấp của Phần Lan cùng với loại nấm họ hàng của nó là nấm mồng gà mùa đông mà thường kết thúc mùa. Giống như hái quả mọng, săn nấm cũng là một hoạt động ngoài trời phổ biến của người Phần Lan.
Vùng miển ẩm thực Phần Lan
Vùng miền ẩm thực Phần Lan có thể đơn giản chia ra ba vùng và với thủ đô Helsinki.
Vùng phía Đông, tiêu biểu là Karelia, chịu ảnh hưởng một số món ăn của người sắc dân Slavs Đông Âu, cụ thể là của người Nga với các món ăn đặt trưng như: sieniruuat (các món làm từ nấm), Karjalanpaisti (các món rán hoặc nướng theo kiểu Karelia), nhất là Kalakukko (cá bọc trong bột mỳ làm thành bánh mì và nướng lên) và Piirakka (loại bánh mì dát mỏng hình bầu dục bọc cơm, ăn với trứng luộc dằm nhỏ trộn với bơ) được coi như món ăn “đặc sản” hiện nay của Phần Lan.
Vùng Tây và Tây Nam Ostrobothnia and Åland đặc trưng với một số món ăn có nguồn gốc từ văn hóa Roman, cụ thể là từ Thụy Điển như các món bánh mì đen, các món nấu hay hầm và keiito (súp). Tiêu biểu nhất cho vùng này là Leipajuusto (bánh mì pho mát)
Miền Bắc Lapland, Kainuu, Savonia là sự tổng hợp các món ăn của Miền Đông và Miền Tây với các món ăn tiêu biểu chế biến từ thịt tuần lộc. Poronkaristys (thịt tuần lộc thái mỏng ning trong nồi với gia vị, ăn với các loại quả hái trong rừng như puolukka hay mustikka) là món ăn được nhiều người ưa chuộng nhất và được coi như một đặc sản của miền Bắc Phần Lan.Thịt tuần lộc còn được phơi khô vào mùa Xuân và để ăn quanh năm.
Thành phố Helsinki là trung tâm của Phần Lan về ẩm thực. Nơi đây có một số món ăn có nguồn gốc địa phương tốt nhất của miền Nam Phần Lan và các món ăn phổ biến trên toàn quốc.
Các món ăn truyền thống phổ biến ở Phần Lan
Bánh mì lúa mạch đen (Ruisleipä)
Món bánh này được làm từ các nguyên liệu rất tốt cho sức khỏe như: lúa mạch đen, bột mì hạt và bơ, vì vậy nó có tác dụng chống ôxy hóa, ngăn ngừa nhiều loại. Vào những dịp lễ như Giáng sinh thì người thợ bánh có thể cho thêm táo vào bánh mì này để hương vị thêm phần đặc trưng và hấp dẫn hơn.
Súp tỏi
Tỏi là một gia vị phổ biến tại Phần Lan nên chẳng có gì khó hiểu khi súp tỏi hay súp Valkosipul là một món ăn truyền thống nổi tiếng ở Phần Lan. Bạn có thể ăn món khai vị này trong hầu hết các nhà hàng ở đây, thậm chí ngay cả ở sieu thị cũng phục vụ món súp này.
Món ăn này là sự kết hợp độc đáo giữa súp kem béo ngậy, ngọt thơm và hương vị ấm nóng, cay nồng của tỏi. .
Lohikeitto - Súp cá hồi
Cá hồi là món ăn phổ biến tại Phần Lan và bất kì khu chợ nào cũng đầy ắp những quầy cá tươi sống. Bởi thế mà người dân nơi đây đã chế biến ra nhiều món ngon từ chúng và súp cá hồi là lựa chọn hấp dẫn nhất. Cá hồi được nấu cùng cùng khoai tây, thì là. Đặc biệt là khoai tây được hầm thật nhừ.
Bánh Runeberg Torte
Những chiếc bánh rum tròn nhỏ đứng đầu với kem và mứt được đặt theo tên của nhà thơ quốc gia Phần Lan Johan Runeberg, người có bài thơ là Obl Oblign Stal, đã sáng tác lời bài hát quốc ca Phần Lan. Runeberg đặc biệt thích những chiếc bánh này và thậm chí còn có một truyền thuyết nói rằng vợ ông đã phát minh ra chúng. Chúng thường chỉ được bán vào đầu năm dẫn đến Ngày Runeberg vào ngày 5 tháng 2. Trong khi bạn có thể tìm thấy chúng trong các siêu thị, tốt nhất là đặt một chiếc bánh tự làm trong một quán cà phê như một món ăn kèm với cà phê.
Súp đậu
Súp đậu Phần Lan có nguyên liệu gồm thịt lợn hoặc thịt xúc xích, đậu, thỉnh thoảng thêm ít cà rốt và mù tạt ăn với món tráng miệng bánh chiên Phần Lan như món và đặc biệt phổ biến trong các lực lượng vũ trang. Đôi khi nó được gọi là món súp Thứ Năm Soup vì truyền thống nấu và ăn vào Thứ Năm.Trong nhiều nhà hàng Helsinki là một món đặc biệt hoặc là một phần của bữa tiệc buffet, thường ăn với bánh mì lúa mạch đen nhúng vào súp.
Cá trích Đại Tây Dương
Cá rất phổ biến ở Phần Lan, vì số lượng hồ khổng lồ và gần biển Baltic cung cấp một loạt các loại cá cho thị trường nội địa và xuất khẩu. Loài cá đánh bắt tại địa phương được đánh giá cao nhất ở Helsinki là cá trích Baltic. Thậm chí còn có một lễ hội cá trích Baltic vào tháng 10 hàng năm. Vào những thời điểm khác trong năm cũng có nhưng chất lượng cá kém hơn.Phổ biến nhất là món cá trích với khoai tây với cá trích ( silli ) và cá trích ngâm giấm.
Poronkaristys - Thịt tuần lộc
Tuần lộc là một đặc sản mà chỉ ở Phần Lan mới tạo được điểm nhấn hương vị nên không thể nào bỏ qua cái tên này. Người dân nơi đây sử dụng chúng phổ biến như thịt lợn, thịt bò ở nước ta. Về hương vị, thịt tuần lộc tương tự như thịt nai nhưng có độ dai, mềm và ngọt hơn. Có nhiều kiểu chế biến cho món ăn này, phổ biến nhất là tuần lộc hun khói, sấy khô hoặc xào cùng gia vị rồi thưởng thức với khoai tây nghiền.
Xúc xích nướng (Grillimakkara)
Đó là một món truyền thống cho mùa hè để nướng trên lửa than và ăn với mù tạt, bánh mì. Món này cũng là món ăn đường phố ở Helsinki được bán bởi những người bán hàng rong hoặc là thức ăn lạnh từ chợ, siêu thị và tự nấu nướng.
Xúc xích đen Mustamakkara
Mustamakkara là món ăn truyền thống nổi tiếng tại Phần Lan được làm từ thịt lợn, huyết lợn, lúa mạch đen và bột. Đây chính là món xúc xích lợn đặc biệt của người Phần Lan. Bạn có thể chiên, xào, nướng, hấp đều rất ngon.
Bánh Pulla
Phần Lan có bánh quế là phổ biến trong cả nước; nhiều tiệm bánh và quán cà phê ở Helsinki phục vụ họ. Những chiếc bánh Pulla này có hình dạng giống như bánh mì cuộn và có rắc thêm đường tán và quả óc chó và thường được phục vụ trong buổi uống với trà trưa chiều.
Bánh Lingonberry
Quả mọng là món tráng miệng phổ biến ở Phần Lan và thường hái quả mọng là một hoạt động mùa hè thú vị. Nhiều loại bánh nướng và bánh được làm bằng lingonberries là một yêu thích địa phương không nên bỏ qua. Hầu hết các quán cà phê và tiệm bánh sẽ bán một số loại trong mùa hè.
Tôm càng xanh
Xu hướng phổ biến của tôm càng xanh bắt nguồn từ Thụy Điển nhưng nó đã gây chú ý đến mức người dân Phần Lan sẽ ăn và đặt bàn tại các nhà hàng đắt tiền trong mùa tôm càng hoặc thậm chí tổ chức các bữa tiệc tôm càng. Tôm càng cũng có thể được tìm thấy tại các quầy bán cá và mặc dù chúng không rẻ, nhưng chúng vẫn được thưởng thức như một món ăn theo mùa.
Blini
Bánh Blini có nguồn gốc từ nước láng giềng phía đông của Phần Lan, nước Nga, nhưng người Phần Lan đã tự chế biến công thức của mình bằng cách thêm các loại nhân thơm ngon ngoài vị ngọt. Họ đã thêm kem chua, hành tây, dưa chua, sốt mayonnaise hoặc tôm để làm cho họ bữa ăn chính cũng như bữa ăn nhẹ buổi chiều.
Bắp cải cuộn (Kaalikääryleet)
Công thức Phần Lan cho món Kaalikääryleet ( bắp cải cuộn) bao gồm lá bắp cải hấp với thịt (thường là thịt bò), hành tây và gia vị. Phiên bản Phần Lan này đặc biệt khác biệt là thường được phủ thêm mứt lingonberry. Công thức Thụy Điển sử dụng thịt lợn thay thế và được ăn kèm với cơm, khoai tây nghiền hoặc nước thịt.
Phần Lan cũng là quốc gia sản xuất lượng rượu Vodka khá lớn với thương hiệu riêng. Ngoài ra thức uống Glögi, rượu hương liệu là sản phẩm nổi tiếng ở Phần Lan. Glögi là một thức uống đặc biệt được pha chế từ cam, chanh tươi cùng với các loại thảo mộc, quế, hoa hồi. Thức uống này vô cùng nổi tiếng không chỉ ở Phần Lan mà toàn cả Châu Âu với nhiều biến tấu được bắt chước như ổ Đức, Hà Lan. Loại đồ uống này có vị chua chua, thanh thanh của cam, chanh lại thêm mùi nồng nàn của quế, hồi làm tăng thêm độ hấp dẫn. Loại thức uống này được đóng chai, bày bán khá sẵn trong siêu thị khi uống bạn chỉ cần đun sôi lại là đủ.
Thói quen ăn uống của người Phần Lan
Người Phần Lan ăn ba bữa ăn mỗi ngày: Bữa sáng, bữa trưa và bữa tối.
Bữa sáng được coi là một bữa ăn quan trọng và thường bao gồm bánh mì sandwich. Bánh mì sandwich thường có bơ, với các loại nhân mặn như phô mai cứng hoặc thịt nguội. Các sản phẩm sữa chua như yaourt hoặc Viili cũng là thức ăn sáng phổ biến, thường được phục vụ trong bát với ngũ cốc như bột ngô, muesli, và đôi khi có đường, trái cây hoặc mứt. Thực phẩm thứ ba thường được ăn vào bữa sáng là cháo (puuro), thường được làm từ yến mạch và ăn với bơ (voisilmä, lit. "butter eye") hoặc với sữa, trái cây, mứt, đặc biệt là các loại mứt làm bằng quả mâm xôi hoặc dâu tây (đôi khi là quả nam việt quất). Đồ uống là sữa, nước trái cây, trà hoặc cà phê.
Bữa trưa, ăn vào khoảng buổi trưa, thường là một bữa ăn nóng, mặc dù một số người có thể chọn một bữa ăn nhẹ hơn như bánh mì sandwich hoặc một món salad.
Bữa trưa Phần Lan thường bao gồm một món với salad, bánh mì và món tráng miệng tùy chọn. Nhiều nơi làm việc có một nhà hàng ăn trưa, và nếu không, người sử dụng lao động thường đưa phiếu ăn trưa. Các nhà hàng thường có thực đơn bữa trưa riêng cho mục đích này. Vào buổi tối, bữa tối thường cũng là một bữa ăn nóng, một lần nữa với các bên. Các bữa ăn thường là một món, thường bao gồm thịt của một số loại (thịt lợn, thịt cừu, thịt gà, thịt bò) và khoai tây, cơm hoặc mì ống với thịt. Súp, chẳng hạn như súp đậu hoặc súp cá, không chỉ được coi là món khai vị mà có thể được phục vụ như bữa trưa hoặc bữa tối, tương ứng nặng hơn và có nhiều phần hơn.
Giờ cà phê giải lao
Phần Lan có mức tiêu thụ cà phê bình quân đầu người cao nhất trên thế giới, trung bình 12 kg cà phê / người hàng năm. Một người Finn thường uống cà phê liên tục trong ngày, thường đi kèm với bánh mì ngọt hoặc bánh mì sandwich. Do đó hầu hết các nơi làm việc đều phân bổ thời gian cho việc giải lao và phục vụ cà phê là điều rất dễ xảy ra đối với một vị khách đến nhà riêng. Người Phần Lan coi đó như một phép lịch sự nhỏ.